Αρχαία Ψωφίδα
- μέγεθος γραμματοσειράς μείωση του μεγέθους γραμματοσειράς αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Η Ψωφίδα βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Αρκαδίας, στη χώρα των Αζάνων, στη συμβολή τριών ποταμών, του Ερυμάνθου ποταμού δυτικά, του Λειβαρτζινού από τα βορειοανατολικά και του Βερτσιώτικου ή Σειραϊκού ανατολικά - νοτιοανατολικά. Σ’ αυτή τη συμβολή - συνάντηση των ποταμών αναπτύχθηκε η αρχαία πόλη, σε ωραία θέση, την ομορφιά της οποίας εξήρε και ο ιστορικός Πολύβιος.
Οι μύθοι που συνδέονται με την ύπαρξη της πόλης μας παραδίδονται από πολλούς αρχαίους συγγραφείς, με την καταγωγή της να ανάγεται, σύμφωνα πάντα με τη μυθολογία, στην ίδια τη Γαία. Ο Ψώφις, γιος του Άρρωνα, θεωρείται οικιστής της Ψωφίδας. Το αρχικό όνομα της πόλης ήταν Ερύμανθος, πιθανώς από τη λέξη έρυμα, η οποία σημαίνει οχύρωμα και το προελληνικό πρόσφυμα -νθος. Τη βρίσκουμε ακόμη και με το όνομα Φηγία, όχι μόνον από το όνομα του μυθικού Φηγέα, αλλά από τις πολλές δρυς που εφύοντο, όπως και σήμερα στην περιοχή. Μια άλλη παραλλαγή είναι εκείνη σύμφωνα με την οποία η πόλη πήρε το όνομά της από την κόρη του βασιλιά της Σικελικής πόλης Έρυκος, την Ψωφίδα.
Η αναφορά της από τον Όμηρο ότι δεν συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο μαρτυρεί ότι ήδη τον 13ο αι. π.Χ. υπήρξε συγκροτημένο κράτος, που είχε το ίδιο όνομα με την πόλη. Τον 7ο αι. π.Χ. είναι ήδη μια οργανωμένη πόλη και γνωρίζουμε ακόμα και ονόματα κατοίκων της, όπως ο Αγλαός. Στον Πελοποννησιακό πόλεμο, που αποτελεί τον κορμό των εξελίξεων, όλοι οι Αρκάδες μάχονται κατά των Αθηναίων, προφανώς και οι Ψωφίδιοι, παρόλο που δεν αναφέρονται από τον Θουκυδίδη. Στα Λεύκτρα συμπολεμούν με τους Σπαρτιάτες κατά των Θηβαίων. Στα πολεμικά γεγονότα της Ελληνιστικής περιόδου η Ψωφίδα συμμετείχε τόσο ως μεμονωμένη πόλη-κράτος όσο και ως σύμμαχος με τις άλλες αρκαδικές πόλεις. Το 221 π.Χ. ο Φίλιππος Ε' της Μακεδονίας, αφού διαδέχθηκε τον Αντίγονο Γ΄, έλαβε ενεργό μέρος στο λεγόμενο Συμμαχικό πόλεμο (220-217 π.Χ.), πολεμώντας μαζί με την Αχαϊκή Συμπολιτεία κατά της Αιτωλικής και των Ηλείων. Τον καιρό αυτό οι Ψωφίδιοι είχαν προσχωρήσει στους Ηλείους και ο Φίλιππος Ε΄ ανέλαβε το χειμώνα του 219 π.Χ. μια εκστρατεία κατά της Ψωφίδας. Η πόλη έζησε μία από τις τραγικότερες στιγμές της ιστορίας της. Ο Φίλιππος θεώρησε απαραίτητο να καταλάβει τη Ψωφίδα, διότι η γεωγραφική θέση της πόλης ήταν τέτοια που εξασφάλιζε τον έλεγχο της χώρας των Ηλείων. ο Παυσανίας διερχόμενος από την Ψωφίδα τον 2ο αι. μ.Χ. τη βρίσκει υποβαθμισμένη, σε ένδεια και με λίγους κατοίκους. Στην πρώιμη Πρωτοβυζαντινή περίοδο οι επιδρομές του γότθου και αρειανού Αλάριχου δημιουργούν σημαντικά προβλήματα στην πόλη και στην ευρύτερη περιοχή της.
Τα λείψανα του αρχαίου τείχους της πόλης είναι ορατά κυρίως μέσα στο χωριό Τριπόταμα, δίπλα στα σπίτια, μέσα σε ιδιοκτησίες. Είναι χτισμένο κατά το ψευδοϊσόδομο σύστημα δόμησης, ανάμεσα στο οποίο παρεμβάλλεται το πολυγωνικό. Το εξωτερικό μέτωπο του τείχους ενισχύεται από αμυντικούς πύργους τετράγωνης κάτοψης και ένας μόνο στη ΒΔ πλευρά είναι ημικυκλικός. Η περίμετρός του υπολογίζεται σε μήκος 3.108μ.
Το κωνοειδές ύψωμα του Παλιόκαστρου τειχίστηκε και αποτέλεσε την ακρόπολη της πόλης. Στο πλάτωμα της ακρόπολης τα ίχνη του τείχους είναι κατεστραμμένα σε μερικά σημεία εξαιτίας της συνεχούς χρήσης του χώρου ως βοσκότοπου και πρόχειρων λατομείων, ενώ στη ΝΑ πλευρά το τείχος εμφανίζει και μεταγενέστερες προσθήκες.
Οι Γ. Παπανδρέου και Μ. Πετρόπουλος θεωρούν ότι στη Μονή Τριποτάμων πρέπει να αναζητηθεί ο ναός της Ερυκίνης Αφροδίτης. Στη θέση «Ελληνικό» είναι ορατά τα θεμέλια μεγάλου οικοδομήματος. Ο Γ. Παπανδρέου θεωρεί τη νότια πλευρά του κτιρίου τείχος. Πρόκειται όμως για τον τοίχο του κτιρίου, ο οποίος επέχει και θέση αναλημματικού εξαιτίας της κλίσης του εδάφους.
Το θέατρο, παρά τις συστηματικές έρευνες, δεν έχει έρθει στο φως.