Ιστορία

Η ύπαρξη του χωριού με το όνομα Κέρτεζη, για πρώτη φορά, αναφέρεται το έτος 1402, σε έγγραφο των Ιωαννιτών κατόχων της Κορίνθου. Ιπποτών της Ρόδου. Το όνομα Κέρτεζη είναι ξενικής προέλευσης (Αλβανικής) και φανερώνει τόπο που είναι σε σκιά, ανάμεσα σε άλλο τόπο σκιερό. Τη δεκαετία του 1950 η Νομαρχία ζήτησε την αλλαγή του ονόματος κάτι που το Κοινοτικό Συμβούλιο αρνήθηκε καθώς πολλοί χωριανοί υποστήριξαν πως το όνομα δεν είναι ξενόγλωσσο. Η λέξη ΖΙ στα Αλβανικά σημαίνει μαύρος, πένθιμος, μελανός, δυστυχισμένος και Qer κάρο. Το πιθανότερο είναι πως το όνομα δόθηκε από Αλβανούς που εγκαταστάθηκαν στο μέρος του σημερινού χωριού και στη συνέχεια εξαφανίστηκαν χωρίς να αφήσουν κανένα ίχνος.

Αρχαία Εποχή
Η Κέρτεζη αποτελούσε επαρχία της Αρκαδίας με το όνομα Αζανία μια από της πόλεις της οποίας ήταν η Κύναιθα. Βρισκόταν στο βορειότερο μέρος της Αζανίας, αποκομμένη από τον υπάλοιπο Αρκαδικό χώρο λόγω της παρεμβολής ορεινών όγκων. Η ακριβής θέση των Κυναίθων δεν έχει προσδιορισθεί, κατεστράφη από τους Αιτωλούς, το 220 π.Χ., κατά τον πόλεμο των δύο συμπολιτειών (Αχαϊκής και Αιτωλικής). Αργότερα ανασυστήθηκε από τον αυτοκράτορα Ανδριανό.
Στο χώρο της περιοχής της Κέρτεζης είναι γεγονός ότι υπήρξαν οικισμοί, οι οποίοι είναι άγνωστο, πότε και πως καταστράφηκαν και αφανίστηκαν.

Φραγκοκρατία
Δείγμα της παρουσίας των Φράγκων στην Κέρτεζη είναι το Κάστρο, πάνω από το κιόσι. Φαίνεται ότι κατασκευάστηκε αμέσως μετά την κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Φράγκους, τον 13ο αιώνα.

Έγγραφα Δικαιοπρακτικά
Τη διάρκεια του 18ου αιώνα (1700-1800) και για την αρχή του 19ου, βρίσκουμε στοιχεία που αναφέρονται στην Κέρτεζη ή σε Κερτεζίτες, όπως η απογραφή του 1700 και η επαναλειτουργία του σχολείου στην Κέρτεζη, μετά την ενετοκρατία 1684-1715.
Αρκετά έγγραφα που αναφέρονται στην Κέρτεζη ή σε Κερτεζίτες, βρίσκονται στα αρχεία της Μονής των Αγίων Θεοδώρων Αροανίας, τα οποία έχουν καταχωρηθεί σε εκδόσεις του πρωθιερέα Ν. Παπαδόπουλου από το Δεσινό.
Οι εκδόσεις αυτές είναι:
- Κατακαημένου Μοριά σελίδες 1821
- Προεπαναστατικά Δικαιοπρακτικά έγγραφα Μονής Αγ. Θεοδώρων.
- Δευτέρι Μονής Αγιών Θεοδώρων.

Μονή Αγίας Λαύρας – Μετόχι, Αγίου Νικολάου Κέρτεζης
Στην Κέρτεζη υπήρχε μετόχι της Αγίας Λαύρας στο όνομα του Αγίου Νικολάου, ελάχιστα δε ερείπια του σώζονται σήμερα. Στο μέρος της πλευράς του χειμάρρου Νερομάνας υπάρχουν ερείπια τοιχοποιίας, μεγάλες Βελανιδιές και εικονοστάσι του Αγίου Νικολάου, το οποίο με ευλάβεια προσκυνούν και συντηρούν όσοι συχνάζουν στην περιοχή. Ο χώρος αυτός που κάποτε υπήρχε η Μονή, σήμερα αποτελεί ιδιοκτησία Βορυλλαίων.
Σχετικά με την καταστροφή του Μετοχίου της Κέρτεζης, η οποία πρέπει να έγινε την ίδια περίοδο με αυτήν της Αγίας Λαύρας, το έτος 1585 από τους Τούρκους, λόγω της γνωστής εμπλοκής των μοναχών σε κλεπταποδοχή κλοπιμαίων των Πλαισιωτών.

Ξεσηκωμός του Γένους
Κατά την επανάσταση των Ελλήνων ενάντια στον Τουρκικό ζυγό, οι Κερτεζίτες πολεμιστές, γνωστοί από ιστορικά στοιχεία είναι λίγοι, είχαν δε την ατυχία οι αρχηγοί τους να σκοτωθούν στα πρώτα βήματα της επανάστασης.
Γνωστοί Κερτεζίτες οπλαρχηγοί και πολεμιστές ήσαν:
- Αναγνώστης Στριφτόμπολας
- Τσένος οπλαρχηγός
- Δημήτριος Σπανός
- Θεοδ. Αλεξανδρόπουλος
- Θεοδ. Μεντζελόπουλος
- Παν. Σπηλιωτόπουλος

Στο Λεβίδι έχει στηθεί ο ανδριάντας του Ήρωα Στριφτόμπολα και κάθε χρόνο στις 14 Απριλίου τελείται εορτή. Ο υιός του Γεώργιος διετέλεσε Δήμαρχος του Δήμου Καλλιφωνίας και του 1876 δώρισε το σπίτι του στην κοινότητα Κερτέζης. Το οίκημα αυτό χρησιμοποιήθηκε στην αρχή, για τη στέγαση του Σχολαρχείου. Αργότερα όταν καταργήθηκαν τα σχολαρχεία και μέχρι το 1948 χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση του Δημοτικού Σχολείου. Σήμερα στεγάζει τις υπηρεσίες της Κοινότητας Κερτέζης. Το 1969 σε χώρο ειδικά διαμορφωμένο, στήθηκε η προτομή του Ήρωα στην Κέρτεζη.

Κατοχή – Εξέγερση: Ε.Α.Μ. –ΕΛ.Α.Σ. στην Κέρτεζη
Ο ΕΛ.Α.Σ. στην Κέρτεζη, λόγω του ότι προσφερόταν ως καταφύγιο, της δυνατότητας εφοδιασμού του με γεωργικά προϊόντα, τα οποία παράγει και του ανθρώπινου δυναμικού της, ανάπτυξε όλες τις οργανώσεις του. Οι δραστηριότητες των οργανώσεων στο χωριό υλοποιούνταν κυρίως από χωριανούς, πολλές φορές κάτω από πίεση και απειλές. Επικεφαλής και υπεύθυνος για όλες τις δραστηριότητες του Ε.Α.Μ. –ΕΛ.Α.Σ. στην Κέρτεζη ήταν ο επαρχιακός, Μιχάλης (Μιχάλης Κονδύλης από κάποιο χωριό του Πύργου).
Οι απαιτήσεις του ένοπλου αγώνα συνίσταντο:
- Σε παροχή γεωργικών προϊόντων.
- Σε παραμονή και σίτιση των ανταρτών στα σπίτια του χωριού.
- Στη χρησιμοποίηση των κατοίκων ως συνδέσμων (αγγελιοφόρων), για φρουρές, ακόμη και για μεταγωγή κρατουμένων.
- Μεταφορές εφοδίων και προσώπων.
- Απαίτηση να μετέχουν οι κάτοικοι ενεργά σε διάφορες δραστηριότητες πολιτικού κυρίως περιεχομένου.

Καταστροφή των Καλαβρύτων – Η Εκτέλεση του Π. Λαϊνά
Τη μαύρη μέρα 13-12-1943 οι Γερμανοί εκτέλεσαν όλο τον άρρενα πληθυσμό της Κωμόπολης των Καλαβρύτων και πυρπόλησαν την πόλη. Μεταξύ των εκτελεσθέντων στα Καλάβρυτα ήσαν και οι παρακάτω Κερτεζίτες:
- Κόντης Σπυρ. Κίμων Δάσκαλος
- Νικολακόπουλος Παν. Χρηστ. Δάσκαλος
- Παπαχρυσάνθου Π. Γεώργ. Έμπορος

Οι Γερμανοί ενώ πέρασαν 6,5 χλμ. έξω από την Κέρτεζη με άρματα, κατευθυνόμενοι από Τρίπολη προς Καλάβρυτα, δεν μπήκαν στο χωριό.

Γερμανικές Επιχειρήσεις Απριλίου 1944
Στις αρχές Απριλίου 1944 οι Γερμανοί συνέλαβαν ένα νεαρό Κερτεζίτη, τον Ανδρέα Γεωργ. Κόντη, τον οποίο αργότερα τον απαγχόνισαν στα ψηλά αλώνια Πατρών.

Άφιξη Άρη Βελουχιώτη στην Πελοπόννησο
Στις 22 Απριλίου 1944 ο Άρης Βελουχιώτης, αρχικαπετάνιος της Ρούμελης με 30 αντάρτες αποβιβάζεται σε ένα ερημικό μέρος της Αιγιαλείας. Από εκεί έφθασε στην Κέρτεζη όπου το βράδυ μίλησε στην πλατεία του χωριού για τους σκοπούς του αγώνα.

Εμφύλιος Πόλεμος
Για λόγους ασφαλείας καθώς ο κλειός των ανταρτών γύρω από την αποκομμένη Κλειτορία στένευε, περί το Νοέμβριο μήνα 1947 η υποδιοίκηση χωροφυλακής Κλειτορίας μετακινήθηκε και εγκαταστάθηκε στην Κέρτεζη. Μαζί με τη δύναμη της Υποδιοίκησης χωροφυλακής Κλειτορίας στην Κέρτεζη εγκαταστάθηκε και ένας λόχος του τάγματος εθνοφυλακής Καλαβρύτων. Μετά από όλα αυτά τη φρουρά της Κέρτεζης την αποτελούσαν:
- Οι κάτοικοι, οι οποίοι υποχρεωτικά είχαν οπλιστεί.
- Ο Σταθμός χωροφυλακής του χωριού.
- Η δύναμη της υποδιοίκησης χωροφυλακής Κλειτορίας.
- Και ο λόχος Εθνοφυλακής του Τάγματος Καλαβρύτων.

Στη διάρκεια του 1947 ανέβηκε στο βουνό στους αντάρτες ο Κερτεζίτης Γεώργιος Αθαν. Οικονόμου και στο τέλος του 1947 αιχμαλωτίστηκε από τους αντάρτες στο Δελβινάκι Ιωαννίνων ο Κερτεζίτης στρατιώτης Αθανάσιος Δημ. Τζένος (τελειόφοιτος της Νομικής).

Η Κέρτεζη και παλαιότερα, προ του πολέμου 1940 αλλά και μεταπολεμικά, έδωσε στην κοινωνία ανθρώπους επιτυχημένους σε όλους τους τομείς.
Σήμερα οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις στο χωριό έχουν πάρει επιχειρηματική μορφή, που απαιτούν ανθρώπους με ικανότητες και τεχνογνωσία.
Οι ξενιτεμένοι Κερτεζίτες αγαπούν τον τόπο τους και συχνά επισκέπτονται το χωριό, απαραίτητα τον Αύγουστο. Πολλοί διαθέτουν χρήματα από το υστέρημα τους για την κατασκευή σπιτιών στο χωριό.
Πάρα πολλοί Κερτεζίτες έχουν αναδειχθεί στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα, σε όλους τους τομείς, ως επιστήμονες και ως επιχειρηματίες.
Αρκετοί έχουν διαπρέψει σε ανώτατα αξιώματα, Αρεοπαγίτες, Δικαστικοί, Δικηγόροι, Γιατροί, Στρατιωτικοί, Καθηγητές, Δάσκαλοι, Δημόσιοι Υπάλληλοι κ.α.
Οι κάτοικοι του χωριού έχουν έντονο θρησκευτικό συναίσθημα και διακρίνονται για τα αισθήματα αλληλεγγύης και συμπαράστασης προς τους συνανθρώπους τους,